پاشنه آشیل دولت | انتخاب شهرام دبیری معاون پارلمانی دولت همه را شوک زده کرد

رویداد ۲۴ | سیما پروانه‌گهر: انتشار خبر انتصاب شهرام دبیری به عنوان معاون امور مجلس دولت چهاردهم از چند جهت قابل توجه است. برای بررسی این ابعاد باید ابتدا بدانیم که چرا پزشکیان که محور اصلی گفتمان انتخاباتی‌اش «تخصص‌گرایی» بوده به سراغ غیرمتخصص‌ترین گزینه ممکن برای «معاونت امور مجلس» رفته است. معاونتی که به دلایل مختلف برای دولت مهم، و شاهرگ حیاتی ارتباط بین مجلس و دولت است.

چرا معاونت امور مجلس برای دولت‌ها مهم است؟

معاونت امور مجلس ریاست جمهوری مانند همه معاونت‌های دیگر دولت، بر اساس مولفه‌های مختلفی انتخاب می‌شود اما مساله سابقه کار در مجلس و آشنایی با مجلس در آن اهمیتی بسیار زیاد دارد. تجربه معاونت‌های پارلمانی در ادوار مختلف دولت نشان می‌دهد که قوت یا ضعف این معاونت تا چه اندازه می‌تواند کار دولت را در مجلس سهل و روان کند و یا با دست‌انداز مواجه سازد.

بیشتر بخوانید:  روزنامه جمهوری اسلامی: آقای رئیس‌جمهور! این انتصاب‌تان با نهج‌البلاغه سازگاری ندارد

فراموش نکنیم که عملکرد عطاالله مهاجرانی را در دولت هاشمی رفسنجانی به عنوان معاون پارلمانی هنوز هم مایه خون دل منتقدان هاشمی رفسنجانی است. علاوه بر این این محمدرضا میرتاج الدینی در دولت محمود احمد‌ی نژاد ، نمونه دیگری از عملکرد تاثیر‌گذار یک معاون پارلمانی است؛ وقتی مجلس اصولگرای هشتم و نهم میدان نزاع رییس دولت و وزرایش شده بود، میرتاج‌الدینی با خلق خوش و تعامل و انعطاف توانست بسیاری از وزرای احمدی نژاد را با سر سالم به پایان دولت برساند.

روایت‌های بسیاری از ماجرای درگیری روز استیضاح شیخ‌الاسلامی وزیرکار دولت احمدی نژاد در مجلس نهم وجود دارد؛ روزی که محمود احمدی‌نژاد با فیلمی بی‌صدا و مبهم از جلسه سعید مرتضوی و فاضل لاریجانی به مجلس آمد. گفته می‌شود در فاصله بین دو جلسه علنی صبح و عصر، در زمان صرف ناهار بحثی جدی بین احمدی‌نژاد و همراهان و وزرایش بر سر پخش فیلم درگرفته. لطف‌الله فروزنده، معاون پارلمانی وقت به شدت سعی در منصرف‌کردن احمدی‌نژاد از انتشار این فیلم و ایجاد تنش داشته و در مقابل رحیم مشایی احمدی‌نژاد را با این راهبرد متقاعد کرده که «فیلم را پخش کن و کار برادران لاریجانی را یکسره کن». کار برادران لاریجانی البته توسط احمد‌ نژاد و آن فیلم یکسره نشد و یکشنبه مذکور در بهارستان به یکی از روزهای پرحاشیه دولت احمدی‌نژاد تبدیل شد و دستاورد سیاسی خاصی هم برای او نداشت. اگر احمدی نژاد آن روز به نصیحت معاون پارلمانی دلسوزش گوش می داد شاید سلسله حوادث بعدی هم رقم نمی‌خورد.

از این دست موارد از داستان ها و ایفای نقش های مثبت و منفی معاونان پارلمانی در تاریخ سیاسی کم نیست. بنابراین هم معاونت امور مجلس معاونت مهمی است هم شخصی که برای آن انتخاب می شود. از مسعود پزشکیان که از خانه ملت به پاستور رفته انتظار می رفت درک دقیق‌ و انتخاب دقیقتری برای این جایگاه داشته باشد. چرا او دبیری را به معاونت امور مجلس خود منصوب کرده است؟

راهبرد «پزشک معتمد پزشکیان»؛ فرصت یا تهدید

با انتصاب دبیری، یک «پزشک» دیگر وارد کابینه دولت پزشکیان شد که مثل بسیاری دیگران مردان امروز عرصه سیاست از «تبریز دولت‌خیز» است؛ پزشکیان و دبیری هم در دوران جنگ با هم در جبهه حضور داشتند و هم در دانشگاه علوم پزشکی تبریز. سال‌های بعد یکی برای دوره‌های تخصصی قلب راهی آمریکا شده و دیگری برای پزشکی هسته‌ای راهی ژاپن. شاکله و اساس انتخاب دبیری توسط پزشکیان «اعتماد شخصی» است که البته راهبردی معقول تلقی می‌شود.

با این وجود به نظر می‌رسد اتکای صرف به این مقوله، بدون توجه به شعار و گفتمان «تخصص‌گرایی» که مسعود پزشکیان در ایام انتخابات ریاست جمهوری بر آن تاکید داشت، نه تنها منطقی نیست و نمی‌تواند اثری مثبت برای شخص رئیس‌جمهور و دولت داشته باشد بلکه می‌تواند اثری عکس گذاشته و معاونت امور مجلس دولت پزشکیان را به پاشنه آشیل دولت تبدیل کند. ریشه این نگرانی اشکالات این انتصاب چیست؟

عدم آشنایی با قوه مقننه و سازوکارش؛ ببخشید صحن مجلس کجاست؟

مهمترین و اصلی‌ترین و نخستین چالش معاون پارلمانی پزشکیان عدم آشنایی او با نهاد قوه مقننه است؛ او نه در وزارتخانه‌ای معاون امور مجلس بوده، نه سابقه نمایندگی دارد و نه در هیچ حوزه مرتبط با مجلس کار کرده است.

شاید شهرام دبیری در جایگاه خود پزشکی نخبه، ورزش‌دوستی پرکار و احتمالا رئیس شورای شهری موفق و البته دوستی قدیمی و رفیقی شفیق برای مسعود پزشکیان باشد اما هیچ یک از این موارد فقدان تسلط بر موضوعات حقوقی و قانون‌نویسی، نداشتن سابقه نمایندگی و عدم آشنایی با سازوکارهای پارلمانی را جبران نمی‌کند.

این مساله بسیار زودتر از حد تصور در زمان بررسی رای اعتماد به وزرا خود را نشان خواهد داد و نخستین چالش پزشکیان با مجلس اصولگرای دوازدهم در زمان بررسی و رای اعتماد به وزرای پیشنهادی خواهد بود و احتمالاً معاون پارلمانی ایشان در آن زمان حتی به درستی آدرس کمیسیون‌ها و ادارات را در ساختمان بهارستان نمی‌داند و هیچ بعدی نیست که در روزهای نخست اگر با همراهی نیروهای اشنا به مجلس در ساختمان بهارستان تردد نکند، آدرس صحن را هم پیدا نکند.

او قطعاً شناخت دقیقی از نمایندگان فعلی و روحیات و خط‌مشی‌های آن‌ها ندارد و نمی‌داند در ارتباط با هر موضوعی چه کسی فرمانده در سایه صحن مجلس است.

چگونه این معاون پزشکیان قرار است مهمترین و اولین نقش خود در دولت در زمان بررسی رای اعتماد به وزرای پیشنهادی را ایفا کند؟ با این دست به فرمان پزشکیان می‌تواند از همین حالا به فکر تعیین سرپرست برای برخی از وزارتخانه‌های خود باشد.

معاون رئیس جمهور باید «لابی من» قوی باشد

واقعیت امر این است که معاونت پارلمانی شریان حیاتی بین دولت و مجلس است. قدرت لابی‌گری، ایجاد ارتباط مناسب بین وزرا و نمایندگان و تنظیم چرخ‌دنده‌های حرکت توأم مجلس و دولت بر اساس کمترین میزان اصطکاک از الزامات اولیه یک معاون پارلمانی است. در این بین انتصاب چهره‌ای که هیچ سابقه حضوری در هیچ سمتی اعم از نماینده یا معاونت‌های پارلمانی وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و نهادها را نداشته با کدام منطق سازگار است و کدام بخش از وعده تخصص‌گرایی پزشکیان را محقق می‌کند؟

نباید فراموش کرد که معاون امور مجلس دولت که عموما در ادبیات سیاسی معاونت پارلمانی خوانده می‌شود هم نیازمند تسلط و سابقه حقوقی و تقنینی و سیاسی و آشنایی با مجلس است و هم باید بر اساس کاراکتر و شخصیت خاصی صورت پذیرد. تجربه دولت‌های گذشته در انتخاب چهره‌هایی سیاسی، فاقد قدرت لابی‌گری یا انعطاف در تعامل و کنترل نمایندگان باید مدنظر مسعود پزشکیان قرار می گرفت.

دست بسته معاون پزشکیان در ادبیات حقوقی و تقنینی

فراتر از موضوع رای اعتماد مساله نحوه کنش و واکنش دولت چهاردهم و مجلس دوازدهم در زمینه لوایح جنجالی همچون حجاب و موضوع فیلترینگ است. در این مقاطع حساس اهمیت در اختیار داشتن معاون پارلمانی مسلط به مبانی حقوقی و تقنینی در کنار شناخت راه‌های غیررسمی رایزنی در مجلس شورای اسلامی اهمیت زیادی دارد. چرا مسعود پزشکیان با این انتصاب خود را از چنین برگ برنده‌ای محروم کرده است؟

فقدان این توانایی بیش از هر زمان دیگری در موعد بررسی بودجه خود را نشان می‌دهد چرا که تسلط به ادبیات حقوقی و بودجه‌نویسی می‌تواند دست برتر دولت در مقابل مجلسی‌ها در هزارتوی بررسی بودجه در بهارستان باشد. انتصاب معاون پارلمانی که کمترین آشنایی با موضوعات برنامه و بودجه ندارد و از اساس شناختی از هزارتوی پیچیده بررسی لوایح بودجه سنواتی در مجلس ندارد سرنوشت و وضعیت دولت پزشکیان در حوزه بودجه را به چه نقطه‌ای می‌رساند.

آقای پزشکیان، دوباره نهج البلاغه را بخوان

شاید ریاست محترم دولت بعد از چند ماه یا سال به این جمع‌بندی برسد که معاونت پارلمانی پاشنه آشیل دولت چهاردهم شده است و باید برای آن فکری کند اما تا آن زمان فرصت‌های بسیاری از دست دولت رفته است. فرصت‌های ازدست‌رفته‌ای زیر سایه انتخاب غیرمرتبط‌ترین و غیرتخصصی‌ترین انتخاب و انتصاب ممکن در معاونت پارلمانی دولت؛ شاهراه حیاتی ارتباط بین دو قوه.

ادعای گزافی نیست اگر امروز پیش‌بینی کنیم که این معاونت یکی دو سال دیگر باید تغییر کند. ای کاش آقای پزشکیان به روال و عادت پسندیده همه عمر خود در مطالعه و قرائت نهج‌البلاغه دوباره نگاهی به توصیه حضرت امیر به مالک اشتر بیاندازد که « کارگزاران شایسته را در میان گروهی بجوی که اهل تجربه هستند» و «در کار کارگزارانت بنگر و پس از آزمایش به کارشان برگمار، نه به سبب دوستی با آن ها».